کد مطلب:119286 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:133
1- علی بن ناصر، مولف «اعلام نهج البلاغه» معاصر علامه شریف رضی (نظریه ی علامه امینی صاحب الغدیر و دكتر سید جواد مصطفوی). 2- شریف مرتضی، (برادر شریف رضی) در شرح خطبه ی شقشقیه. 3- شریف رضی، (خود جمع آوری كننده نهج البلاغه) چون در خلال خطبه ها، خود بعضی از آن ها را تفسیر كرده است. 4- قطب الدین راوندی، مولف منهاج البراعه (نظریه ی ابن ابی الحدید و صاحب ریاض العلماء). 5- ظهیرالدین بیهقی، مولف «معارج نهج البلاغه» (نظریه ی محدث نوری و محدث قمی ). 6- امام وبری خوارزمی، از اعلام قرن ششم ه ق (نظریه ی ابن یوسف شیرازی). مرحوم علامه سید عبدالعزیز طباطبایی با بیان جالب و مستدل خود، پنج نظریه را به ترتیب زیر رد می كند: 1- علی بن ناصر، از اعلام قرن هفتم است، زیرا در كتاب خود به نام «زبده التاریخ» تاریخ وفات اتابك را 622 می نویسد و خدا می داند پس از آن چه قدر [صفحه 284] می زیسته است، پس نمی تواند معاصر مرحوم شریف رضی باشد. 2- شریف مرتضی هم جز اولین شارحان نهج البلاغه نیست، ولو این كه بعضی از خطبه های نهج البلاغه را شرح كرده باشد، زیرا ثابت نشده كه خطبه ها را از نهج البلاغه گرفته باشد، بلكه خود ایشان از نظر روایت، طرق خاص و مستقلی دارد. 3- شریف رضی را هم نمی توان اولین شارح نهج البلاغه معرفی كرد، زیرا نهج البلاغه اسم كل این كتاب است با همه مطالب گرد آمده در آن. 4- قطب راوندی در سال 556 از شرح خود فارغ شده است، در حالی كه سید فضل الله راوندی و امام «وبری» و بیهقی شروح خود را در حدود 552 نوشته اند. 5- «وبری» قبل از بیهقی بوده است، زیرا بیهقی در شرح خود از «وبری» مطالبی نقل می كند. و در نتیجه ی نظریه ی ششم به صواب نزدیك تر است، یعنی «امام وبری، احمد بن محمد الخوارزمی»... علامه سید عبدالعزیز طباطبایی اضافه می كند: «به نظر من اقدم شارحان و اول آن ها، سید فضل الله راوندی است، زیرا می دانیم كه ایشان در آغاز جوانی برای تحصیل علم از كاشان به بغداد سفر كرده و در آنجا نسخه ی اصلی نهج البلاغه را به خط مولف یافته و از روی آن برای خود نسخه ای برداشته و در ربیع الاول سال 511 ه ق از نوشتن آن فارغ گردیده است و آنگاه در تعلیق و شرح و تفسیر آن اقدام نموده است. بنابراین اولین شارح نهج البلاغه كه بر «امام وبری» هم مقدم است ایشان است.»[1]. [صفحه 285]
بر نهج البلاغه شروح و ترجمه های زیادی به شیوه های مختلف نوشته اند و این نكته همواره مورد نظر علما و علاقمندان بوده است كه اولین شارح نهج البلاغه كیست؟ در این مورد شش نظریه وجود دارد كه به آن ها اشاره می شود:
صفحه 284، 285.